Over ons

Het EU-beleid voor het spoorwegvervoer heeft tot doel één Europese spoorwegruimte (Single European Railway Area) tot stand te brengen.

Hierdoor heeft de spoorsector zich de laatste decennia ontwikkeld van een nationaal georiënteerde sector, gebaseerd op geïntegreerde, overheidsbedrijven met interne regelgeving, naar een sector waar duidelijk onderscheid gemaakt wordt tussen de verschillende actoren zoals de infrastructuurbeheerder en de spoorwegondernemingen en waar de spoorwegondernemingen en de treinbestuurders internationaal kunnen opereren onder zekere voorwaarden.

Een nieuw regelgevend kader op Europees en nationaal niveau moest de verantwoordelijkheden van de verschillende actoren duidelijk af bakenen en de grensoverschrijdende interoperabiliteit garanderen.

Zowel de lidstaten als de Europese Unie richtten nieuwe instanties op om de regelgeving voor te bereiden en over de correcte toepassing ervan te waken.

Op Europees niveau evolueerde het regelgevend kader op basis van vier samenhangende pakketten van regelgeving.

Het eerste spoorwegpakket betrof de opening van de markt.

Het tweede spoorwegpakket (Richtlijn 2004/49/EG van het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2004 inzake de veiligheid op de communautaire spoorwegen en tot wijziging van Richtlijn 95/18/EG van de Raad betreffende de verlening van vergunningen aan spoorwegondernemingen, en van Richtlijn 2001/14/EG van de Raad inzake de toewijzing van spoorweginfrastructuurcapaciteit en de heffing van rechten voor het gebruik van spoorweginfrastructuur alsmede inzake veiligheidscertificering ("Spoorwegveiligheidsrichtlijn") bevatte de Veiligheidsrichtlijn en de Interoperabiliteitsrichtlijn en een verordening betreffende de oprichting van het Europees Spoorwegbureau (ERA). ERA bereidt de Europese wetgeving voor op vlak van veiligheid en interoperabiliteit en volgt de ontwikkeling van de veiligheid op.

Elke lidstaat werd verplicht om een nationale veiligheidsinstantie op te richten.

Voor België werd dit de Dienst Veiligheid en Interoperabiliteit van de Spoorwegen (DVIS) - vanaf 2021 “NSA Rail Belgium” genaamd opgericht in 2007 (Koninklijk besluit van 16 januari 2007 tot oprichting van een nationale van de spoorwegen) in de schoot van de Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer (FOD MV).

Na de ramp in Buizingen in 2010, werd DVIS (Koninklijk besluit veiligheidsinstantie van 22 juni 2011 tot aanwijzing van de veiligheidsinstantie van de spoorwegen) in 2011 meer onafhankelijk. Haar leiding moest onafhankelijk zijn van de spoorsector en kwam onder het rechtstreeks gezag van een Minister te staan. DVIS heeft geen rechtspersoonlijkheid. De leiding neemt beslissingen onafhankelijk. Voor praktische aspecten betreffende logistiek, ICT, budgetbeheer en personeel heeft DVIS een SLA met de FOD MV. De sector voorziet in de nodige middelen voor het functioneren van de Dienst via een fonds.

De nationale veiligheidsinstanties werken samen in het NSA Network, waaraan ook het ERA en de Commissie deelnemen, en in diverse werkgroepen. Daarnaast ontmoeten ze elkaar in het ILGGRI (International Liaison Group of Government Railway Inspectorates), een netwerk van de veiligheidsinstanties voor onder meer de uitwisseling van goede praktijken.

Het derde spoorwegpakket voegde in 2007 de Richtlijn betreffende treinbestuurders toe (Richtlijn 2007/59/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2007 inzake de certificering van machinisten die locomotieven en treinen op het spoorwegsysteem van de Gemeenschap besturen). De omzetting ervan geeft aan DVIS opdrachten betreffende de Europese vergunning van treinbestuurders en certificering van opleidingsinstellingen en medische centra.

De technische pijler van het vierde spoorwegpakket (4RP) werd goedgekeurd in april 2016 en bevat de nieuwe Veiligheidsrichtlijn en Interoperabiliteitsrichtlijn en een Verordening betreffende het ERA. Hij vormt samen met de marktpijler het sluitstuk voor de voltooiing van de ene Europese spoorwegruimte.

De technische pijler is in België van toepassing vanaf 31 oktober 2020. In Frankrijk en Nederland, is hij al van toepassing sinds 16 juni 2019, in Duitsland sinds 16 juni 2020.

Het ERA werd omgevormd tot het “Spoorwegbureau van de Europese Unie (ERA)” en kreeg operationele taken betreffende certificering van spoorwegondernemingen en het op de markt brengen van rollend materieel. Er zal meer afstemming nodig zijn tussen het ERA en de nationale veiligheidsinstanties en tussen de veiligheidsinstanties onderling, in het bijzonder voor toezicht. Hiervoor worden samenwerkingsakkoorden afgesloten.

Bovendien wordt meer dan voorheen de nadruk gelegd op de verantwoordelijkheden van de actoren zelf en de verschuiving van het opvolgen van regels naar een aanpak die risico gebaseerd is en gericht is op veiligheidscultuur. Hiermee samenhangend werd van de lidstaten een vermindering van nationale regels geëist.

Deze evoluties houden grote veranderingen in voor de sector en voor DVIS.